Yıkım-Tapu-Dönüşüm Tartışmalarıyla Türkiye’de Enformel Konut Üretimi: Adana Örneği

Abstract

Türkiye’de konut üretimi dönemler ve konut sunum biçimleri kavramsallaştırması üzerinden değerlendirildiğinde 2000’li yıllara kadar “gecekondu” tarzı konut sunum biçiminin özellikle büyük kentlere damga vurduğu görülür. Gecekondu bir yandan, önceleri kente yeni göçenlerin barınma sorunlarına buldukları bir çözüm olarak meşruiyet kazanır ve yıllar içerisinde ticarileşmesi sonucunda toplumsal meşruiyetini kaybederken, diğer yandan Türkiye’de enformel konut üretiminin başlıca biçimi haline gelir. Adana, Cumhuriyet’in ilk sanayileşen kentlerinden biri olmanın yanı sıra önemli bir tarım kentidir. Göç, Adana’nın kentleşme deneyimini belirleyen etkenlerin başında gelir. Kent, hem 1950’den sonra kırdan kente göç dalgasından, hem de 1990’ların ilk yarısında Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden kitlesel göç hareketinden etkilenir. Bu göç hareketleri Adana’nın merkezinde görülen ruhsatsız yerleşim tipini belirler. Bu çalışma, Adana’da enformel konut üretimini dönemler temelinde yerel basına yansımaları üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda Adana’nın en eski yerel gazetesi Yeni Adana arşivinde 1950-2015 dönemini kapsayan taramalar gerçekleştirilmiştir. “Gecekondu”, “kaçak”, “ruhsatsız”, “çarpık” yapılaşma terimlerinin kullanımı ve birbirleriyle ilişkisi dönemler bazında ortaya konmuş ve kentleşme dinamiklerindeki değişimin enformel konut üretimi üzerindeki etkisi belirlenmiştir. Özellikle 2000 sonrası dönemde “kentsel dönüşüm” politikasının ve söyleminin bu terimlerin kullanılmasına ve/veya içeriklendirilmesine etkisi tartışılmıştır. Sonuçta, Adana deneyiminden yola çıkarak Türkiye’de enformel konutun kamuoyundaki karşılığı ve bu konuda yaşanan değişim yorumlanmıştır.

Squatter mode of housing provision marks big cities until 2000’s, if housing supply in Turkey is assessed based on conceptualization of modes of housing provision. On the one hand, squatter housing is legitimized since it is considered as a self-help solution for emigrants to their housing problem and then lost its base of legitimacy as it gets commercial throughout the years. On the other, it becomes a major mode of housing supply in Turkey. Besides being an important agricultural city Adana is one of the first industrialized cities in Turkey. Migration is a primary factor determining the urbanization experience of Adana. The city is affected both by the wave of rural to urban migration after 1950 and by the mass migration from the Southeastern Anatolia in the first half of the 1990s. Those migration flows determine the mode of unlicensed settlement in the center of Adana. This study aims to investigate the production of informal housing in Adana on the basis different periods by analyzing how the issue is reflected on the local media. In this context, newspaper scans covering the period of 1950-2015 are carried out in the Yeni Adana, the oldest local newspaper of the city. The use of the terms “squatter”, “illegal” “unlicensed”, “urban sprawl” and their relation with each other are determined on the basis of periods and the effect of changes in urbanization dynamics on the production of informal housing is determined. Especially in the post-2000 period, the effect of “urban transformation” policy and discourse on the use and / or content of those terms are discussed. In conclusion, public response to informal housing in Turkey and evolution of the issue are discussed basing on Adana experience.